1. ABİES (KÖKNAR) YETİŞTİRİCİLİĞİ
Pinaceae ( Çamgiller ):Bu familyada meydana gelen kozalak pulcuğunun her birinde iki tane yumurtalık vardır. Meyve olgunlaşmış kozalaktan oluşur. Tohumlar kanatlıdır. Yapraklar dar, uzun ve iğne şeklindedir.
Bilimsel Sınıflandırma
Alem: Plantae
Bölüm: Pinophyta
Sınıf: Pinopsida
Takım: Pinales
Familya: Pinaceae
Cins: Abies
1. Genel Özellikleri
Kuzey yarım kürenin ılıman iklim bölgelerinde, yüksek dağlık kesimlerde doğal olarak yetişirler. Yaz, kış yeşil olan köknarların 40 kadar türü vardır. Uzun boylu piramidal veya dar konik gelişim gösteren bu ağaçlarda gövde genellikle çatlama göstermez. Dallar gövdeye çevrel olarak dizilmiştir. Tek evciklidir. Erkek çiçekler, sürgünlerde üst yaprakların koltuğunda, uçları aşağı yönelmiş, pul şeklinde örtü yapraklarıyla korunur. Dişi çiçekler sürgün üzerinde tek tek bulunur.
Kozalakları silindir veya yumurta biçiminde yukarıya doğru yönelmiştir. Bu özelliğiyle kozalakları aşağı sarkan ladinlerden kolayca ayırt edilebilir.
Genç yaşlardan itibaren kazık kök yapar, kuvvetli bir gelişim gösterir.
2. Üretimi
Üretim yöntemleri olarak tohum, çelik ve aşı kullanılmaktadır.
Tohumlar sonbahar sonlarında toplanır. Tazeliğini çabuk kaybettiği için hemen ekilmelidir. Tohumlarda embriyo dinlenmesi vardır. Tohumlar hemen ekilmeyecekse + 4 0C’de 1 – 3 ay katlamaya alınmalıdır. Tohumlar yastıklara veya soğuk seralara ekilir. İlk gelişim yavaş olduğu için ikinci yılın sonunda şaşırtma yapılmalıdır.
Çelikle üretim zordur. Çelikler kış aylarında alınırlarsa tutma oranı artabilir.
Özel çeşitler aşı ile üretilmelidir. Anaç olarak Abies alba kullanılır. Bu iş için anaçlar nisan ayında saksılara dikilir. Şubat ayına kadar burada tutulur. Şubat ayında yan aşı yapılır. 7 – 8 haftada kaynaşma olmaktadır.
3. Ekolojik İstekleri
Nemli ve verimli, az kumlu veya killi topraklarda iyi gelişir. Kireçli topraklardan hoşlanmazlar. Nispi nemi yüksek, yaz ayları yağışlı ve serin geçen yerlerde iyi gelişme gösterirler. Genellikle yarı gölge ortamlarda rahatlıkla yetişmektedir.
4. Peyzajda Kullanımı
Değerli bir bitkidir. Tek veya grup olarak kullanılır. Tek kullanım daha dikkat çekicidir.
5. Önemli Türleri
�� Abies alba :Ak köknar
Güney ve Orta Avrupa’nın dağlık bölgelerinde yetişmektedir. Ülkemizde ise Marmara ve Karadeniz Bölgesinde yetişmektedir. 40 – 50 m boy yapmaktadır. Gençlik devresinde piramidal yapıdayken zaman ilerledikçe dağınık bir yapı alır. 500 yıl kadar yaşar.
1.1.JPG)
1.1-2.JPG)
1.1-3.JPG)
Fotoğraf 1.1: Ak köknarın kozalak, gövde ve yaprak yapısı
Gövdesi gri- beyaz ve pürüzsüz, dalları ise tüylüdür. Yaprakları 1,5 – 3 cm uzunlukta, ucu küt, üstü parlak koyu yeşil, altta ise iki adet beyaz şerit vardır. Kozalakları 10 – 15 cm uzunlukta, ucu küt, önce yeşil sonra kahverengidir. İyi gelişebilmesi için yüksek nispi nemli ve ılıman deniz iklimi, derin ve kumlu toprak ister. Kara ikliminde ve kurak yerlerde iyi gelişemez. Genç dönemlerinde ilkbahar donlarından etkilenir. Tam bir gölge ağacıdır. Rüzgâra dayanıklıdır. Tohumla üretim yapılır.
�� Abies bornmülleriana : Uludağ köknarı
Yurdumuza özgü bir ağaç türüdür. Kızılırmak ile Uludağ arasındaki bölgede yayılış alanı göstermiştir. 2000 metre yüksekliğe kadar yayılış alanı gösterir. 30 – 40 m boylanırlar. Dar piramit tepe yapar. Gövde kabuğu gri renklidir. Genç sürgünler kahve renklidir. Kozalaklar 15 -20 cm uzunluğunda, 4 -5 cm kalınlığındadır. Yeşil yapraklara sahip olup sık yapıdadır. 25 -30 mm uzunluğundadır. Yaprakların üst yüzü parlak koyu yeşil, uç kısımları beyaz stoma çizgili, alt yüzü çift çizgilidir. Nemli ve serin deniz iklimini sever. Derin balçık topraklarda iyi gelişir. Kireçli topraktan hoşlanmaz. Gölge ağacıdır.
Tohum ile üretilir. Tohumlar geç sonbaharda veya katlamaya alınarak erken ilkbaharda ekilir.
Çok dekoratif bir ağaçtır. Tek tek veya grup hâlinde kullanılır. Rüzgâra dayanıklıdır. Büyük şehirlerde kuzeye bakan bölgelerde rahatlıkla kullanılır.
Pinaceae ( Çamgiller ):Bu familyada meydana gelen kozalak pulcuğunun her birinde iki tane yumurtalık vardır. Meyve olgunlaşmış kozalaktan oluşur. Tohumlar kanatlıdır. Yapraklar dar, uzun ve iğne şeklindedir.
Bilimsel Sınıflandırma
Alem: Plantae
Bölüm: Pinophyta
Sınıf: Pinopsida
Takım: Pinales
Familya: Pinaceae
Cins: Abies
1. Genel Özellikleri
Kuzey yarım kürenin ılıman iklim bölgelerinde, yüksek dağlık kesimlerde doğal olarak yetişirler. Yaz, kış yeşil olan köknarların 40 kadar türü vardır. Uzun boylu piramidal veya dar konik gelişim gösteren bu ağaçlarda gövde genellikle çatlama göstermez. Dallar gövdeye çevrel olarak dizilmiştir. Tek evciklidir. Erkek çiçekler, sürgünlerde üst yaprakların koltuğunda, uçları aşağı yönelmiş, pul şeklinde örtü yapraklarıyla korunur. Dişi çiçekler sürgün üzerinde tek tek bulunur.
Kozalakları silindir veya yumurta biçiminde yukarıya doğru yönelmiştir. Bu özelliğiyle kozalakları aşağı sarkan ladinlerden kolayca ayırt edilebilir.
Genç yaşlardan itibaren kazık kök yapar, kuvvetli bir gelişim gösterir.
2. Üretimi
Üretim yöntemleri olarak tohum, çelik ve aşı kullanılmaktadır.
Tohumlar sonbahar sonlarında toplanır. Tazeliğini çabuk kaybettiği için hemen ekilmelidir. Tohumlarda embriyo dinlenmesi vardır. Tohumlar hemen ekilmeyecekse + 4 0C’de 1 – 3 ay katlamaya alınmalıdır. Tohumlar yastıklara veya soğuk seralara ekilir. İlk gelişim yavaş olduğu için ikinci yılın sonunda şaşırtma yapılmalıdır.
Çelikle üretim zordur. Çelikler kış aylarında alınırlarsa tutma oranı artabilir.
Özel çeşitler aşı ile üretilmelidir. Anaç olarak Abies alba kullanılır. Bu iş için anaçlar nisan ayında saksılara dikilir. Şubat ayına kadar burada tutulur. Şubat ayında yan aşı yapılır. 7 – 8 haftada kaynaşma olmaktadır.
3. Ekolojik İstekleri
Nemli ve verimli, az kumlu veya killi topraklarda iyi gelişir. Kireçli topraklardan hoşlanmazlar. Nispi nemi yüksek, yaz ayları yağışlı ve serin geçen yerlerde iyi gelişme gösterirler. Genellikle yarı gölge ortamlarda rahatlıkla yetişmektedir.
4. Peyzajda Kullanımı
Değerli bir bitkidir. Tek veya grup olarak kullanılır. Tek kullanım daha dikkat çekicidir.
5. Önemli Türleri
�� Abies alba :Ak köknar
Güney ve Orta Avrupa’nın dağlık bölgelerinde yetişmektedir. Ülkemizde ise Marmara ve Karadeniz Bölgesinde yetişmektedir. 40 – 50 m boy yapmaktadır. Gençlik devresinde piramidal yapıdayken zaman ilerledikçe dağınık bir yapı alır. 500 yıl kadar yaşar.
1.1.JPG)
1.1-2.JPG)
1.1-3.JPG)
Fotoğraf 1.1: Ak köknarın kozalak, gövde ve yaprak yapısı
Gövdesi gri- beyaz ve pürüzsüz, dalları ise tüylüdür. Yaprakları 1,5 – 3 cm uzunlukta, ucu küt, üstü parlak koyu yeşil, altta ise iki adet beyaz şerit vardır. Kozalakları 10 – 15 cm uzunlukta, ucu küt, önce yeşil sonra kahverengidir. İyi gelişebilmesi için yüksek nispi nemli ve ılıman deniz iklimi, derin ve kumlu toprak ister. Kara ikliminde ve kurak yerlerde iyi gelişemez. Genç dönemlerinde ilkbahar donlarından etkilenir. Tam bir gölge ağacıdır. Rüzgâra dayanıklıdır. Tohumla üretim yapılır.
�� Abies bornmülleriana : Uludağ köknarı
Yurdumuza özgü bir ağaç türüdür. Kızılırmak ile Uludağ arasındaki bölgede yayılış alanı göstermiştir. 2000 metre yüksekliğe kadar yayılış alanı gösterir. 30 – 40 m boylanırlar. Dar piramit tepe yapar. Gövde kabuğu gri renklidir. Genç sürgünler kahve renklidir. Kozalaklar 15 -20 cm uzunluğunda, 4 -5 cm kalınlığındadır. Yeşil yapraklara sahip olup sık yapıdadır. 25 -30 mm uzunluğundadır. Yaprakların üst yüzü parlak koyu yeşil, uç kısımları beyaz stoma çizgili, alt yüzü çift çizgilidir. Nemli ve serin deniz iklimini sever. Derin balçık topraklarda iyi gelişir. Kireçli topraktan hoşlanmaz. Gölge ağacıdır.
Tohum ile üretilir. Tohumlar geç sonbaharda veya katlamaya alınarak erken ilkbaharda ekilir.
Çok dekoratif bir ağaçtır. Tek tek veya grup hâlinde kullanılır. Rüzgâra dayanıklıdır. Büyük şehirlerde kuzeye bakan bölgelerde rahatlıkla kullanılır.
1.2.JPG)
1.2-2.JPG)
Fotoğraf 1.2: Uludağ köknarı
�� Abies concolor: (Gümüşi köknar);
Ülkemizde yetişmektedir. 30 – 40 m kadar boylanır. Aşağıdan tepeye kadar bol dallanma gösterir. Konik bir tepe oluşturur. Gövde açık gri renkte pürüzlü, genç dallar gri yeşil veya zeytuni yeşil renktedir. Tomurcuklar küre şeklinde ve reçinelidir. Yapraklar dar, uzun 4 – 8 cm uzunluğunda, alt ve üst kısmı mat mavimsi gri, dal üzerinde dağınık dizilmiş ve yukarı doğru bükülmüştür. Alt ve üst kısmında mavimsi beyaz çizgiler vardır. Kozalaklar silindir şeklinde 8 – 12 cm uzunluğunda uç kısmı dar, olgunlaşmadan önce kırmızımsı yeşil renklidir.
Işıklı ve yarı gölge alanlarda ve kuru, kumlu topraklarda rahatlıkla yetişebilmektedir. Dona karşı dayanıklıdır. Karasal iklimde yetişmektedir. Kışları uzun süren yerleri sever, kar baskınına dayanıklıdır. Kuraklıktan hoşlanmaz. Hava neminin yüksek olmasını ister. Su baskınlarına dayanıksızdır.
Tohum ile üretilir. Tohumlar + 5 derecede 2 – 3 aylık soğuk katlamaya bırakılmalıdır. Ayrıca aşı ile de üretilebilir.
Kirli havaya ve rüzgâra dayanıksızdır. Grup ya da tek tek kullanılır.
1.3-2.JPG)
1.3.JPG)
1.3-3.JPG)
1.3-4.JPG)
Fotoğraf .3: Gümüşi köknar
�� Abies nordmanniana: Doğu Karadeniz köknarı
Doğu Karadeniz bölgesinden Kafkasya’ya kadar uzanan bölgede yetişmektedir. 30-40 m boylanır. Geniş piramidal gri renkte gövdeye ve sık dallara sahiptir.
1.4.JPG)
Fotoğraf 4: Doğu Karadeniz köknarı
İğne yaprakları 2-3 cm uzunlukta, parlak yeşil renkte, altta iki sıra gümüşi beyaz çizgilidir. Kozalakları uzun yumurta biçiminde 15–16 cm uzunlukta bol reçinelidir. Kirli hava şartlarından fazla etkilenmez.
Bol yağışlı ve nemli deniz iklimlerinden, serin ve derin topraklardan hoşlanır. Gölge ağacıdır. İlkbahar donlarına duyarlıdır. Kumlu ve killi topraklardan hoşlansa da toprak isteği bakımından fazla seçici değildir. Tohum ve aşı ile üretilmektedir.
�� Abies pinsapo: İspanya köknarı
Ülkemizde de yetişmektedir. 25 metre boy, 1 m çapa sahiptir. Tacı geniş bir piramit şeklindedir. Gövde çatallı sık dallanma eğilimindedir. Yavaş gelişim gösterir. Yapraklar dallara dik olarak çıkar. Bu özellik diğer türlerden ayırt edicidir. Yapraklar 1- 1,5 cm uzunluğunda ve altında iki adet beyaz şerit bulunur. Kozalaklar 10 -15 cm uzunluğunda, silindir şeklinde ve açık kahverengindedir.
Ilıman iklim bitkisidir. Kuraklığa biraz dayanıklı, dona ise dayanıklı değildir. Güneş ve yarı gölge ortamları sever. Tohum ve aşı ile üretimi yapılmaktadır.
�� Abies nordmanniana: Doğu Karadeniz köknarı
Doğu Karadeniz bölgesinden Kafkasya’ya kadar uzanan bölgede yetişmektedir. 30-40 m boylanır. Geniş piramidal gri renkte gövdeye ve sık dallara sahiptir.
1.4.JPG)
Fotoğraf 4: Doğu Karadeniz köknarı
İğne yaprakları 2-3 cm uzunlukta, parlak yeşil renkte, altta iki sıra gümüşi beyaz çizgilidir. Kozalakları uzun yumurta biçiminde 15–16 cm uzunlukta bol reçinelidir. Kirli hava şartlarından fazla etkilenmez.
Bol yağışlı ve nemli deniz iklimlerinden, serin ve derin topraklardan hoşlanır. Gölge ağacıdır. İlkbahar donlarına duyarlıdır. Kumlu ve killi topraklardan hoşlansa da toprak isteği bakımından fazla seçici değildir. Tohum ve aşı ile üretilmektedir.
�� Abies pinsapo: İspanya köknarı
Ülkemizde de yetişmektedir. 25 metre boy, 1 m çapa sahiptir. Tacı geniş bir piramit şeklindedir. Gövde çatallı sık dallanma eğilimindedir. Yavaş gelişim gösterir. Yapraklar dallara dik olarak çıkar. Bu özellik diğer türlerden ayırt edicidir. Yapraklar 1- 1,5 cm uzunluğunda ve altında iki adet beyaz şerit bulunur. Kozalaklar 10 -15 cm uzunluğunda, silindir şeklinde ve açık kahverengindedir.
Ilıman iklim bitkisidir. Kuraklığa biraz dayanıklı, dona ise dayanıklı değildir. Güneş ve yarı gölge ortamları sever. Tohum ve aşı ile üretimi yapılmaktadır.
1.5.JPG)
Fotoğraf 1.5: İspanya köknarı
6. Karşılaşılan Önemli Hastalık ve Zararlılar
Yaprak biti, kırmızı örümcek, yeşil kurt en çok görülen zararlılardır. Pas hastalığı da köknarlar da problem oluşturur.
Kaynak :http://www.megep.meb.gov.tr