1 SALVİA (ATEŞ ÇİÇEĞİ, ADAÇAYI)
YETİŞTİRİCİLİĞİ
Bilimsel Sınıflandırma
YETİŞTİRİCİLİĞİ
Bilimsel Sınıflandırma
Alem: Plantae
Bölüm: Magnoliophyta
Sınıf: Magnoliopsida
Takım: Lamiales
Familya: Labiatae
Cins: Salvia sp.
Bölüm: Magnoliophyta
Sınıf: Magnoliopsida
Takım: Lamiales
Familya: Labiatae
Cins: Salvia sp.
1.1. Genel Özellikleri
Doğal olarak dünyanın sıcak ve ılıman iklim bölgelerinde yetişmektedir. 700'den fazla türü bulunmaktadır. Bu türlerin bazıları tek, bir kısmı iki veya çok yıllıktır.
+2.1.JPG)
Resim 1.1: Bitkinin genel görünüşü
Otsu veya odunsu karakterde olabilmektedir. Çalımsı formda bitkilerdir. Çiçekleri çeşitli renkte olabilir. Başak veya salkım şeklindedir. Çiçekler yaprak koltuklarında yer alır.Süs bitkileri yetiştiriciliğinde, toplu ve bodur formda, iri, bol ve erken çiçek açan çeşitlivaryeteleri vardır.
Otsu veya odunsu karakterde olabilmektedir. Çalımsı formda bitkilerdir. Çiçekleri çeşitli renkte olabilir. Başak veya salkım şeklindedir. Çiçekler yaprak koltuklarında yer alır.Süs bitkileri yetiştiriciliğinde, toplu ve bodur formda, iri, bol ve erken çiçek açan çeşitlivaryeteleri vardır.
1.2. Üretimi
Salvia bitkisinin yıllık formunda olanlarının tohumları nisanda açıkta, seyrek olarak şubatta serada atılır. Genç fidecikler mayısta şaşırtılırlar. İki yıllık türlerin üretimi isetohumların mayıs haziran aylarında serada tavalara ekilir. Sonra fideler eylülde devamlıkalacakları yerlere alınırlar. Çok yıllıklarda ise tohum ekimi nisanda açık alanlara yapılır.
Ayrıca ilkbaharda veya ağustos ayında çelikler soğuk seralarda alınmalıdır.
Salvia bitkisinin yıllık formunda olanlarının tohumları nisanda açıkta, seyrek olarak şubatta serada atılır. Genç fidecikler mayısta şaşırtılırlar. İki yıllık türlerin üretimi isetohumların mayıs haziran aylarında serada tavalara ekilir. Sonra fideler eylülde devamlıkalacakları yerlere alınırlar. Çok yıllıklarda ise tohum ekimi nisanda açık alanlara yapılır.
Ayrıca ilkbaharda veya ağustos ayında çelikler soğuk seralarda alınmalıdır.
1.3. Ekolojik İstekleri
Güneşli yerlerden çok hoşlanırlar. Gevşek, kumlu, besin maddesince zengin, iyi gübrelenmiş ve hafif kireçli topraklardan hoşlanır.
Güneşli yerlerden çok hoşlanırlar. Gevşek, kumlu, besin maddesince zengin, iyi gübrelenmiş ve hafif kireçli topraklardan hoşlanır.
1.4. Peyzajda Kullanımı
Park ve bahçelerde saf çiçek parterleri olarak kullanılabilir. Teraslarda saksı içerisinde
rahatlıkla kullanılabilirler. Özellikle kırmızı renkli çiçeklere sahip olanlar bordür bitkisi
olarak kullanılır.
rahatlıkla kullanılabilirler. Özellikle kırmızı renkli çiçeklere sahip olanlar bordür bitkisi
olarak kullanılır.
1.5. Önemli Türleri
Salvia türlerini anlatırken gruplandırma yapmak mümkündür. Burada üç grup oluşturabiliriz.
Yarı dayanıklı yıllıklar:
Bu grupta yer alan salvia bitkileri haziran-eylül ayları arasında çiçek açar ve 30-45 cm boylanabilmektedir.
Salvia coccinea (Kızıl adaçayı)
Bitki beyazımsı gri tüylüdür. 50-100 cm arasında boylanabilir.
+2.2.JPG)
Resim 1.2: Salvia coccinea
Çiçeklerde taç yapraklar donuk ateş kırmızımsıdır. Çiçek başakları yapraksızdır. Çiçekler narindir.
Salvia hormium (Salvia horminum)
Ülkemizde doğal olarak bulunur. Çok yıllık bir bitkidir. Bitki 30-50 cm kadar boylanabilmektedir. Gövde genelde üst kısımda dallı bazen dalsız, uzun pamuk gibi tüylü,otsu bir bitkidir. Brakteler parlak kırmızı veya mordur. Çiçekleri küçük, pembe mor veya kırmızıdır. Yaz-sonbaharda çiçek açar. Yaprakları uzun saplı ve ovaldir. Yapraklar basit, tabanda rozet şeklindedir.
Salvia coccinea (Kızıl adaçayı)
Bitki beyazımsı gri tüylüdür. 50-100 cm arasında boylanabilir.
+2.2.JPG)
Resim 1.2: Salvia coccinea
Çiçeklerde taç yapraklar donuk ateş kırmızımsıdır. Çiçek başakları yapraksızdır. Çiçekler narindir.
Salvia hormium (Salvia horminum)
Ülkemizde doğal olarak bulunur. Çok yıllık bir bitkidir. Bitki 30-50 cm kadar boylanabilmektedir. Gövde genelde üst kısımda dallı bazen dalsız, uzun pamuk gibi tüylü,otsu bir bitkidir. Brakteler parlak kırmızı veya mordur. Çiçekleri küçük, pembe mor veya kırmızıdır. Yaz-sonbaharda çiçek açar. Yaprakları uzun saplı ve ovaldir. Yapraklar basit, tabanda rozet şeklindedir.
+2.3.JPG)
Resim 1.3: Salvia horminum
Tohumla üretilir. Güneşli-yarı gölge yerlerde ve ılıman iklimlerde iyi yetişir. Taşlı, kumlu, geçirgen ve hafif nemli topraklardan hoşlanır. Soğuklara dayanıklıdır.
Dayanıklı yer örtücüler: Haziran-eylül de çiçek açarlar. 60-150 cm boylanırlar.
Salvia superbe
Çok yıllık bir bitkidir. Yazın çiçek açar. Menekşe renklidir. Çiçek başak formludur.Yaprakların alt yüzü tüylüdür.
Tohumla üretilir. Güneşli-yarı gölge yerlerde ve ılıman iklimlerde iyi yetişir. Taşlı, kumlu, geçirgen ve hafif nemli topraklardan hoşlanır. Soğuklara dayanıklıdır.
Dayanıklı yer örtücüler: Haziran-eylül de çiçek açarlar. 60-150 cm boylanırlar.
Salvia superbe
Çok yıllık bir bitkidir. Yazın çiçek açar. Menekşe renklidir. Çiçek başak formludur.Yaprakların alt yüzü tüylüdür.
+2.4.JPG)
Resim 1.4: Salvia superbe
Güneşli, hafif gölgeden hoşlanırlar. Sonbaharda-ilkbaharda kök ayırımı ile üretilir.
Salvia uliginosa
Çok yıllıktır. Yaz sonu- sonbahar ortasında açan çiçekleri gök mavimsi renklidir.Çiçekler başak şeklindedir. Yaprakları derinlemesine dişlidir.
+2.5.JPG)
Resim 1.5: Salvia uliginosa
Soğuk bölgelerde sürünücü rizomları, eğrelti gibi otlarla örtülmelidir. İlkbaharda kök
ayrımı ile üretilir.
Yarı dayanıklı yer örtücüler: Bu grupta yer alan türler haziran-aralık ayları arasında çiçek açarlar ve 45-175 cm kadar boylanırlar.
Salvia azurea ( Mavi adaçayı )
Çiçekleri koyu mavidir.
Çiçekleri koyu mavidir.
+2.6.JPG)
Resim 1.6: Salvia azurea
Bitki 60-100 cm kadar boylanabilmektedir.
Salvia grahami (Meksika Adaçayı)
Meksika kökenlidir. Kışa geçerken, dipten budanarak bol sürgün elde edilir.
+2.7.JPG)
Resim 1.7: Salvia grahami
Yaprakları oldukça aromatik, oval biçimli ve kenarları düzensiz dişlidir. Temmuz eylül de açan çiçekleri kırmızı renkli ve başak şeklindedir. Parlak kırmızı renkli çiçekleri ve geç çiçeklenmesi nedeniyle çok makbuldür.
Salvia splendens (Ateş çiçeği)
Çok yıllık olmakla birlikte bir yıllık gibi yetiştirilir. Tabandan itibaren dikine dallanan yarı çalımsı otsu bir bitkidir. Bitki 50-150 cm uzunluğundadır. Çiçeklerin çanak yaprakları çan şeklinde ve ateş kırmızıdır. Taç yapraklar ise ateş kırmızı ve çanak yaprağın üç katı uzun luğundadır. Çiçek salkımları 15-20 cm boyundadır. Yaz-sonbaharda çiçek açarlar.
Tohumla üretilirler. Tohumlar ocak-mart aylarında ekilir. 20-22 derecede 7-14 gündeçimlenir. Aşırı soğuklardan zarar görürler.
Salvia splendens (Ateş çiçeği)
Çok yıllık olmakla birlikte bir yıllık gibi yetiştirilir. Tabandan itibaren dikine dallanan yarı çalımsı otsu bir bitkidir. Bitki 50-150 cm uzunluğundadır. Çiçeklerin çanak yaprakları çan şeklinde ve ateş kırmızıdır. Taç yapraklar ise ateş kırmızı ve çanak yaprağın üç katı uzun luğundadır. Çiçek salkımları 15-20 cm boyundadır. Yaz-sonbaharda çiçek açarlar.
Tohumla üretilirler. Tohumlar ocak-mart aylarında ekilir. 20-22 derecede 7-14 gündeçimlenir. Aşırı soğuklardan zarar görürler.
+2.8.JPG)
Resim 1.8: Salvia splendens
Her türlü toprakta yetişebilir. Besin maddesince zengin, az kireçli, drenajı iyi topraklarda daha iyi yetişmektedir.
Her türlü toprakta yetişebilir. Besin maddesince zengin, az kireçli, drenajı iyi topraklarda daha iyi yetişmektedir.
Salvia officinalis (Adaçayı, Diş otu, Meryemiye)
Bütün Avrupa ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de çokça yetişir. Çok yıllık bir bitkidir. Kuvvetli bir aromatik yapıdadır. 20-70 cm boylanabilen bitkilerdir. Gövdesi yumuşak beyazımsı renktedir. Çiçekleri yazın açar. Yaprakları kalın, kadifemsi ve grimsiyeşildir.Tüp şeklindeki çiçekleri iki dudaklı, mor-mavi renkli ve halka dizilişidir. Çok asitli olmayan, herhangi bir bahçe toprağı yetişmesi için uygundur. Yaz aylarında 20-30 cm ara ile dikimi yapılır. Dikimden sonra sulama azar azar fakat düzenli yapılmalıdır. İklim istekleri yönünden seçici değildir. Sert iklimli bölgelerde bile güneşli bir duvar kenarında rahatlıkla yetişebilir. İlkbaharda tohumla veya yarı olgun çeliklerle üretilebilir. Duvarların bitkilendirilmesinde kullanılır.
Adaçayı 30-70 cm boyunda olan bitkinin menekşe renkli çiçekleri halka dizilişlidir. Karşılıklı olan beyaz keçeli yaprakları gümüş gibi parıldar ve acımtırak, ıtırlı bir koku yayarlar. Bahçe adaçayı, güneşli yerde yetiştirilmelidir. Don olayına karşı duyarlı olduğu için, kış boyunca çam dalları ile örtülmesi doğru olur. Ülkemizde İzmir bölgesinde bahçe adaçayı yetiştirilmektedir. Bir başka tür olan çayır adaçayı (Salvia pratensis), çayırlarda, bayırlarda ve meralarda yetişir. Çevresine ıtırlı hoş bir koku yayan mavi–menekşe renkli
çiçeklerin pırıltısı uzaklardan seçilebilir. Çayır adaçayı (Anadolu adaçayı) batı ve güney-batı Anadolu'da bol olarak yetişmektedir. Anadolu adaçayından "elma yağı" veya "acı elma yağı" denilen yağ da üretilmektedir. Bu tür adaçayı da kimyasal yapı ve tedavi etkisi bakımından tıbbi (bahçe) adaçayına benzemektedir.
+2.9.JPG)
Resim 1.9: Salvia officinalis
1.6. Karşılaşılan Önemli Hastalık ve Zararlılar
Yaprak leke hastalığı, sap leke hastalığı, kök çürüklüğü ve külleme bitkide görülen hastalıklardır. Ayrıca yaprak biti, beyazsinek, kırmızı örümcek, sümüklü böcek ve nematod da zarar vermektedir.
1.6. Karşılaşılan Önemli Hastalık ve Zararlılar
Yaprak leke hastalığı, sap leke hastalığı, kök çürüklüğü ve külleme bitkide görülen hastalıklardır. Ayrıca yaprak biti, beyazsinek, kırmızı örümcek, sümüklü böcek ve nematod da zarar vermektedir.
Kaynak :http://www.megep.meb.gov.tr